Taş baskı ya da bilinen diğer adıyla litografi nedir? Türleri nelerdir ve nasıl yapılır? Bu içeriğimizde litografi üzerine tüm aradıklarınızı bulacaklarınız.
Taş baskı (litografi) nedir?
Daha faydalı olması açısından yazımıza “Taş baskı nedir?” sorusunu yanıtlayarak başlamak istedik. Kısaca taş baskı (Litografi) gres ve suyun karışmama özelliğinden faydalanılarak yapılan baskı şekli olarak tanımlanmaktadır.
Litografi Nasıl İcat Edilmiştir?
Modern ofset litografyasının da başlangıcı olan el litografyasının uygulanması 18. Yüzyıla dayanmaktadır. Bavyeralı oyun yazarı Alois Senefelder tarafından kendi oyunlarını yazmak ve çoğaltmak için tamamen bir tesadüf sonucu boya kalemlerini kullanılarak kireçtaşı plakalarına yazı yazması ile ortaya çıkan bu yöntem daha sonra popüler bir baskı yöntemi haline geldi.
Taş baskının ülkemize giriş yılı ise 1831’dir. İlk taş baskı atölyesi eski adı ile Harbiye Nezareti olan İstanbul Üniversitesi’nde kurulmuştur. İlk basılan kitaplar ise askeri eğitim amaçlı kitaplar olmuştur. Anadolu’nun bazı şehirlerine bu baskı atölyeleri yayılmış ve baskıda tipografi gelişimi ile taş baskıcılığın yerini modern baskı sistemleri almıştır.
Taş Baskı (Litografi) Nasıl Yapılır?
Yağın suyu itmesi özelliğinin temel alındığı taş baskı sanatında kireç taşı baskı kalıbı olarak kullanılır. Kireç taşının baskı kalıbı olarak kullanılma sebebi ise kalsiyum karbonattan oluşan yapısıdır. Gözenekli bir formu olan kireç taşının baskı kalıbı olarak kullanılabilmesi için yüzeyinin pürüzsüz bir hale gelinceye kadar tesviye edilmesi gereklidir. Tesviye sonucu pürüzsüzleştirilen kireç taşına, baskısı oluşturulacak yazı veya resim yağlı özel mürekkepler yardımı ile işlenir.
Yağlı mürekkebin yapımında kullanılan maddeler; Arap sakızı eriyiği ve birkaç damla nitrik asittir. 7-8 cm kalınlığında hazırlanan kireç taşı bu özel mürekkep ile baskı için hazır hale getirildikten sonra resim ve yazıların daha net olması ve dağılmaması için terebentinle silinmek zorundadır. Bu işlemden sonra kalıp su içerisine çok kısa bir süre konulup çıkarılır. Baskı kalıbı bir kağıt üzerine bastırılarak taş baskı işlemi tamamlanmış olur. Kireç taşının üzerindeki mürekkep baskı yapılamayacak kadar azalana dek baskıları çoğaltma işlemine devam edilebilmektedir.
Tekrar baskı yapılmak istendiğinde bu kalıplar terebentinle silinip suya konularak baskı işlemi yapılabilir.
Taş Baskı Türleri Nelerdir?
Taş baskıların türleri 5’e ayrılmaktadır. Bunlar; orijinal taş litografyası, orijinal plaka, litografik reprodüksiyon, Mylar plakası ve ofset baskısı olarak ayrılmaktadır.
Orijinal Taş Litografyası:
Bilinen en eski litografya yöntemidir. Kalker veya mermer kullanılarak baskı sanatı uygulanır. Renk çeşitliliği oluşturmak için birden çok taş veya mermer kullanılmalıdır. Sanatçının el emeği olduğu için benzersiz özelliktedir ve bu nedenle değeri oldukça yüksektir. Her sanatçı mutlaka bu baskıya bir imza koyarak tanımlama yapmaktadır.
Orijinal Plaka Litografyası:
Genellikle alüminyum plakalar kullanılarak yazı veya resim çoğaltılır. Daha az maliyetlidir ve kompakttır. Taş litografyasına alternatif bir yöntem olarak bilinir.
Litografik Reprodüksiyonlar:
Poster olarak da tanımlanan bu baskıda ışığa duyarlı litografik plakalar kullanılır. İlk önce orijinal eserin fotoğrafı çekilir ve bu fotoğraftaki renk ayrımları baz alınarak üretim yapılır ve ışığa duyarlı plakalara aktarım gerçekleştirilir.
Mylar Plakası:
Polyester film veya plastik tabaka olarak nitelendirilebilecek mylar plakasına çizim yapılarak oluşturulan bu yöntemle yapılan çizimler ışığa duyarlı plakalara aktarılarak baskı yapılır.
Ofset Baskı:
Düz bir lastik yüzeye mürekkep ile aktarılan görüntü kağıda veya taş yüzeye uygulanır. Orijinal eserden veya parçadan genel olarak farklı renklere sahip bir baskı oluşsa da üretim hızı nedeniyle tercih edilmektedir. Ayrıca kalitesi yüksek ve maliyeti de diğer baskılara göre daha uygundur.
Bu yazımızda taş baskı nedir, nasıl yapılır, ne zaman icat edildi ve türleri nelerdir? gibi soruları ayrıntılı bir şekilde yanıtladık. Farklı konularda bilgilenmeye devam etmek için “Yaşam” kategorimiz altında yayınlanan başlıkları incelemenizi tavsiye ederiz.
Lütfen Paylaşın!
